Analfabetisme en laaggeletterdheid

Letters vormen woorden. Woorden vormen zinnen. Zinnen vormen een verhaal. Nietszeggende letters. Nietszeggende woorden. Nietszeggende zinnen. Nietszeggende verhalen. Als je niet lezen kan, zeggen die woorden op papier helemaal niets.

Een analfabeet is iemand die dat niet kan. Niet kan lezen, spellen of schrijven, of in een onvoldoende mate. Stel je dat eens voor. Nee, dat is haast niet voor te stellen. In deze tijden niet of slecht kunnen lezen en schrijven. Hoe lastig is dat? Het zou voor mij, als graag lezer en ook graag schrijver een ramp zijn. Hoewel, als je niet beter weet dan weet je niet beter, en is er vast een andere manier waarop je jezelf kan uiten of waar je creativiteit in kwijt kan.

In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen analfabeten en laaggeletterden. (Bron: Wikipedia) Laaggeletterden kunnen wel lezen en schrijven, maar in zo’n mate dat het niet genoeg is om te kunnen functioneren in de samenleving. En het gebeurd, het komt voor. Daar hoeft men geen allochtoon voor te zijn.

Laatst trof ik iemand die dat dus maar matig kon. Deze oer-Hollandse man, van begin 40, kon niet echt schrijven en amper lezen. Ik had een handtekening van hem nodig. Een soort kinderlijke krabbel volgde. Of ik wel even de tekst wilde oplezen waarvoor hij dan tekende, want lezen kon hij niet. Dan sta je toch even raar te kijken. Want hoe vaak kom je iemand tegen die dat niet kan? Zeer weinig toch zeker. Dyslecten, die ‘zie’ je nog wel eens. Die kunnen wel lezen en schrijven, maar missen een bepaald inzicht en kunnen het niet (geheel) interpreteren. Voor deze mensen kost het leren ervan ook erg veel moeite. Terwijl bij analfabeten het nog wel aangeleerd kan worden, zoals onze Wikipedia dat beschrijft.

Nieuwsgierig geworden naar het fenomeen analfabetisme en laaggeletterdheid, ging ik op zoek naar cijfers. Op de website van Stichting Lezen en Schrijven, dat gestart is op initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden in 2004, staat te lezen dat het geschatte aantal analfabeten in Nederland 250.000 is. 250.000 mensen die niet kunnen lezen en schrijven, dat is best veel. Laaggeleterdheid komt nog vaker voor. Van de mensen in Nederland van 16 jaar en ouder is anderhalf miljoen laaggeletterd, waarvan tweederde van Nederlandse afkomst is en eenderde van buitenlandse afkomst. Dat is veel. Veel meer dan je in je dagelijkse bezigheden zou vermoeden. Hoe redden deze mensen het in de nieuwe samenleving vol met geschreven woord? Vol met internet. Vol met social media. Ze vallen al snel buiten de boot.

Ik citeer even van de site (www.lezenenschrijven.nl):

In het dagelijkse leven hebben deze mensen bijvoorbeeld moeite met:

• invullen van formulieren zoals bijvoorbeeld voor zorgtoeslag, kinderopvang of huurtoeslag;
• lezen van straatnaamborden;
• voorlezen van (klein)kinderen;
• schrijven van een (verjaardags)kaart;
• geld opnemen bij een pinautomaat;
• opzoeken van vertrektijden van de trein ;
• schrijven van een klachtenbrief;
• lezen van recepten uit een kookboek;
• lezen en begrijpen van gezondheidstips, patiëntenfolders en bijsluiters van medicijnen.

Het gaat hier over de laaggeletterden. Hoe lastig is dat? Dat is haast niet voor te stellen voor ons als lezers en schrijvers. Het feit dat u dit leest betekent dat u lezen kunt. Deze mensen kunnen dat niet. Dat ze dan geen artikel of blog kunnen lezen, maakt dan niet zoveel uit. Maar vul je belastingaangifte maar eens in. Verstuur een kaartje. Ga geld pinnen, of die straat opzoeken waar je wezen moet.

Op de site van deze Stichting staan interessante teksten te lezen. Zoals dat er best een grote groep schoolkinderen is, die niet of onvoldoende scoren op het gebied van lezen en schrijven. Dat laaggeletterdheid een hoop geld kost voor de maatschappij. Maar ook dat kinderen aangeven minder vaak te willen lezen: slechts 58% leest thuis voor het plezier.

Onze samenleving is ingericht op het feit dat wij allen aannemen en veronderstellen dat mensen het wel kunnen lezen, of iets op kunnen zoeken. Zo vanzelfsprekend is dat echter dus niet. En soms is het goed om daar even bewust van te zijn, en daarbij stil te staan. Want waar blijven deze mensen? Precies, in de laagste regionen van de maatschappij.

©JaneOnira